Grupa Robocza ds. integracji uchodźców została powołana przez sieć Europejskich Publicznych Służb Zatrudnienia w listopadzie 2022 r. Grupa była odpowiedzią na masowy napływ do UE uchodźców z Ukrainy. Jej celem było zrewidowanie dotychczasowych wytycznych (które powstały w czasach kryzysu migracyjnego w latach 2015 – 2016), dostosowanie ich do aktualnej specyfiki migracyjnej i uzupełnienie wytycznych, szczególnie o aktualne, dobre praktyki.

Określono kluczowe zakresy działań, którymi powinny kierować się służby zatrudnienia wspierające uchodźców. Są one powiązane z czterema kluczowymi aspektami:

1. Znajomością języka kraju przyjmującego.
2. Umiejętnościami i kwalifikacjami uchodźców.
3. Partnerami i instytucjami rynku pracy.
4. Pracodawcami.

Publiczne służby zatrudnienia odgrywają kluczową rolę we wspieraniu uchodźców w znalezieniu zatrudnienia. Działania te różnią się w zależności od kraju, ale zazwyczaj obejmują rejestrację, doradztwo i aktywne środki polityki rynku pracy.

Specyfika migracji uchodźczej z Ukrainy

W stosunku do uchodźców z Ukrainy ma zastosowanie dyrektywa Rady 2001/55/WE z dnia 20 lipca 2001 r. w sprawie minimalnych standardów przyznawania tymczasowej ochrony na wypadek masowego napływu wysiedleńców oraz środków wspierających równowagę wysiłków między Państwami Członkowskimi związanych z przyjęciem takich osób wraz z jego następstwami (dyrektywa o ochronie czasowej) EU Temporary Protection Directive.

Na mocy powyższych przepisów uchodźcy z Ukrainy mają prawo do podjęcia zatrudnienia lub pracy na własny rachunek znacznie wcześniej niż uchodźcy ubiegający się o ten status w systemie azylowym. Po uruchomieniu dyrektywy państwa członkowskie usunęły większość formalności administracyjnych (np. pozwolenia na pracę) aby zapewnić tej grupie natychmiastowy dostęp do rynku pracy.

Grupę uchodźców z Ukrainy charakteryzują następujące cechy:

• znacząca przewaga kobiet z dziećmi, co stanowi szczególne wyzwanie dla ich integracji na rynku pracy,
• wyższy poziom formalnych kwalifikacji,
• wsparcie dużych sieci diaspory w krajach przyjmujących,
• znacznie zróżnicowane wskaźniki rejestracji bezrobotnych w poszczególnych krajach,
• „dylemat oczekiwania" - niepewność co do długości pobytu powoduje odkładanie decyzji podjęcia nauki lub zatrudnienia.

Wsparcie publicznych służb zatrudnienia

Grupowanie i rozpowszechnianie informacji

Przygotowanie spójnej informacji jest kluczowe dla nowoprzybyłych osób. Dostosowano informacje na temat podjęcia pracy i usług urzędów pracy i upubliczniono je na dedykowanych stronach internetowych, przygotowano informacje online w językach ukraińskim i rosyjskim, uproszczony system rejestracji, zatrudniono doradców mówiących po ukraińsku (lub rosyjsku) lub tłumaczy. Pracownicy urzędów pracy prezentowali te usługi w miejscach pobytu uchodźców np. w ośrodkach recepcyjnych.

Cyfrowe dopasowanie ofert pracy do kandydatów

Biorąc pod uwagę, że wielu uchodźców z Ukrainy jest gotowych podjąć pracę w krótkim czasie po przyjeździe oraz w świetle niedoborów pracowniczych w całej UE, wparcie w znalezieniu pracy jest podstawowym działaniem urzędów pracy. Uruchomiono portale internetowe / filtry na istniejących portalach z ofertami pracy, które zawierają systemy dopasowywania ofert pracodawców do kandydatów z Ukrainy. Na poziomie UE uruchomiono program Europejska Pula Talentów EU Talent Pool, stanowiący narzędzie do poszukiwania pracy. Po rejestracji osoby poszukujące pracy mogą zamieszczać swoje CV na platformie internetowej. Ich profile są następnie udostępniane pracodawcom, w całej UE, a sami poszukujący pracy mogą przeglądać dostępne oferty pracy.

Nauka języka kraju przyjmującego

Umiejętności językowe są pierwszym krokiem w kierunku integracji na rynku pracy. Zasadne jest, aby szkolenia językowe były powiązane ze szkoleniem zawodowym lub praktyką w miejscu pracy co może stanowić odpowiedź na potrzeby pracodawcy i zwiększyć trwałość integracji na rynku pracy.

Umiejętności i kwalifikacje

Szybka walidacja umiejętności i kwalifikacji pozwala na szybkie wejście na rynek pracy. Wielu uchodźców z Ukrainy nie posiada dokumentów potwierdzających wykształcenie czy kwalifikacje co stwarza ryzyko – przy wysokiej średniej wykształcenia – że wiele wykwalifikowanych osób podejmie pracę poniżej swoich kwalifikacji i umiejętności. Diagnoza kwalifikacji i umiejętności jest kluczowa dla służb zatrudnienia: pozwala na dopasowanie kandydatów do oferty pracy zgodnie z potrzebami pracodawców i planować działania pozwalające na nabycie potrzebnych umiejętności.

Publiczne służby zatrudnienia – oprócz narzędzi krajowych - mają również możliwość korzystania z narzędzi oceny umiejętności opracowanych na poziomie UE np. z unijnego narzędzia do określania profilu umiejętności dla obywateli państw trzecich EU Skills Profile Tool for third country nationals.

Więcej o tym narzędziu: Sieć Europejskich Publicznych Służb Zatrudnienia - POLSKA: Aktualności (epsz.praca.gov.pl)

Uznawanie zawodowe jest obowiązkowe w tzw. zawodach regulowanych (np. sektorze medycznym) we wszystkich państwach członkowskich. Dlatego też niektóre państwa członkowskie podjęły środki umożliwiające ukraińskim specjalistom medycznym pracę pod nadzorem, zanim ich kwalifikacje zostaną formalnie uznane.

W kwietniu 2022 r. Komisja Europejska wydała zalecenie w sprawie uznawania kwalifikacji osób uciekających z Ukrainy przed rosyjską inwazją EUR-Lex - 32022H0554 - EN - EUR-Lex (europa.eu) Dokument ten odnosi się do uznawania kwalifikacji, w tym do dostępu do zawodów regulowanych lub umożliwienia kontynuacji nauki uchodźcom z Ukrainy

Komisja Europejska wraz z Europejską Fundacją Kształcenia utworzyła również centrum zasobów resource hub zawierające informacje na temat ukraińskiego systemu edukacji, a także procedur uznawania kwalifikacji w krajach UE. Przygotowano także raport porównawczy.

Uchodźcy z Ukrainy mogą również uzyskać Europejski Paszport Kwalifikacyjny dla Uchodźcy European Qualifications Passport for Refugees, który jest ustandaryzowanym dokumentem międzynarodowym.

Równoważenie krótko- i długoterminowych perspektyw integracji

Zagadnienie to dotyczy wspierania integracji uchodźców, biorąc pod uwagę perspektywy i ich decyzje co do długości pobytu. Inwestycje w „kapitał ludzki" (język, kształcenie zawodowe, uznawanie referencji) wzrastają proporcjonalnie do długości pobytu kraju przyjmującego. Uchodźcy objęci ochroną czasową – ze względu na niepewność co do czasu pobytu – są bardziej skłonni do przyjmowania pracy poniżej kwalifikacji. Postawa ta może być niekorzystna zarówno dla ich samych jak i kraju przyjmującego. Służby zatrudnienia powinny więc zrewidować swoje strategie określając zrównoważone działania wspierające szybkie podjęcie pracy i optymalne wykorzystanie kwalifikacji. Rozwiązania dla tzw. „podwójnych celów" zapewniają uchodźcom szybki dostęp do wsparcia integracyjnego i bezkolizyjny powrót do kraju, gdy sytuacja na to pozwoli.

Partnerzy i instytucje

Integracja uchodźców na rynku pracy i zapewnienie odpowiedniej kolejności wsparcia, wymaga systematycznej i skutecznej współpracy z partnerami i instytucjami (urzędami imigracyjnymi, gminami, instytucjami szkoleniowymi, partnerami społecznymi, służbami związanymi z rodziną/dziećmi oraz organizacjami pozarządowymi).

Aby zapewnić jak najwcześniejsze wsparcie i zaspokoić inne potrzeby, które są równie ważne dla zatrudnienia (np. opieka zdrowotna, mieszkalnictwo i język), Publiczne Służby Zatrudnienia współpracują z różnymi instytucjami. Określają skuteczne sposoby planowania oferty usług, takich jak organizowanie wsparcia psychologicznego lub opieki nad dziećmi przed podjęciem kwestii zatrudnienia. Ponieważ większość osób uciekających przed wojną w Ukrainie to kobiety z dziećmi, ważne jest, aby opieka nad dziećmi była dostępna nie tylko przy podejmowaniu pracy, ale także podczas pracy lub szkolenia językowego.

Bardziej niż w poprzednich latach Publiczne Służby Zatrudnienia kładły nacisk na potrzebę bliższych powiązań z podmiotami społeczeństwa obywatelskiego, w tym z sieciami diaspory ukraińskiej, które wykraczają poza promocję zatrudnienia poprzez doradzanie i towarzyszenie przesiedleńcom w codziennych praktycznych sprawach.

Pracodawcy

Integracja uchodźców na rynku pracy jest efektywna, gdy pracodawcy zatrudniają lub oferują uchodźcom szkolenie w miejscu pracy. Konieczna jest ścisła współpraca między urzędami pracy a pracodawcami (także w zakresie szkoleń językowych) oraz wiedza o niedoborach pracowniczych i potrzebnych umiejętnościach.

W przypadku uchodźców z Ukrainy współpraca ta przybiera formy, np. wydarzeń rekrutacyjnych czy pracy subsydiowanej. Promocja zatrudnienia jest istotna w szczególności do małych i średnich przedsiębiorstw, gdzie pracodawcy mniej chętniej zatrudniają uchodźców z obawy przed ich szybkim powrotem do kraju.

Zachęcamy do zapoznania się z konkluzjami Grupy Roboczej, w tym z dobrymi praktykami w wybranych państwach: PES-Ukraine-Key-Considerations - j. angielski (PDF, 272 KB)